کتاب یا سیگار | چرچیل ادبیات

کتاب یا سیگار | چرچیل ادبیات

کتاب یا سیگار مسئله جرج اورول نیست بلکه این عنوان تنها عبارتی است برای سفر به زیرمتن. همانطور که شاید خیلی ها با نام اصلی او “اریک آرتور بلر” آشنایی نداشته باشند، ادبیات اورول نیز نیاز به یک کنش اجتماعی دارد. همواره بعد از خواندن داستانی از اورول این گونه پیش خود پنداشته ام که هیچ کس مانند او نمی تواند با ادبیات، سیاست را به گند بکشد. و همیشه پس از کمی تعمق بیشتر او را یک سیاست مدار ادیب بر شمردم. لقب چرچیل ادبیات برازنده او است. در مجموعه داستانی که تحت عنوان «کتاب یا سیگار» از جرج ارول به چاپ رسیده است داستان هایی را می خوانیم که پایه ادبیات اورول هستند. ادبیاتی که به « ۱۹۸۴ » ختم می شود. سپیده اشرفی ترجمه این کتاب را به دوستان روزنامه نگارش که سودای اورول شدن داشتند تقدیم کرده است و چه خوب که هنوز کسانی هستند که برای رفقایشان، دوست باقی می مانند.

فقرا چگونه می میرند؟

داستان های این کتاب را که ورق می زنم به «فقرا چگونه می میرند؟» می رسم. داستانی در ستایش و نقد سیاست انگلیسی. حال شما به عنوان خواننده این متن می پرسید چگونه می شود هم چیزی را نقد کرد و هم ستایش. با خواندن این داستان می توانید چنین موضوعی را متوجه شوید. اورول در این داستان ابتدا پذیرایی کشورهای دیگر از بیماران بیگانه را نقد می کند سپس ستایش می کند آنچه در بیمارستان های خودی اتفاق می افتد. تصوری که مولف در نگارش این داستان داشته بر گرفته از شناخت ادبی مکان ها است. به این معنا که در واقع پرستاران را همان طور می بیند که ویکتور هوگو معرفی کرده بیمارستان را همانطور در ذهن می پروراند که تالستوی در «جنگ و صلح» آورده است و… . در حقیقت این شناخت ادبی نویسنده است که به او کمک می کند به مکان هایی سفر کند که شاید هرگز آنها را ندیده است. تعریفی که اورول از تماشای عمل بادکش در داستان «فقرا چگونه می میرند؟» دارد بسیار ترسناک و مهیب است. همه بار ادبی یک متن به مهارت نویسنده باز می گردد که تا چه اندازه توانسته آنچه را متصور می شود به رشته تحریر در آورد. تصویر ذهنی مولف از انجام عمل بادکش توسط پزشک بر روی بیمار برای من مخاطب تداعی گر بمب های شیمیایی تاول زا است. بمب هایی که شاید هرگز اورول آنها را از نزدیک لمس نکرده باشد اما به شکل نامیرایی از یک فاجعه انسانی پرده برداشته که در همه زمان ها و مکان ها کاربرد دارد.

بالاخره کدام، کتاب یا سیگار؟

دوست دارم کمی درباره سیاست اورول در داستان هایش صحبت کنم و این نکته را بازگشایی کنم که مولف قبل از هرچیز از فریب و سیاست بیزار است. اگر از اورول تا به حال چیزی نخوانده اید این کتاب بسیار گزینه مناسبی است برای درک ادبی این نویسنده. داستان هایی که در این مجموعه گنجانده شده اند زمینه چینی مناسبی دارند برای رسیدن به یک شاهکار ادبی-سیاسی به نام «۱۹۸۴». در واقع همه داستان های «کتاب یا سیگار» دارای مشخصه های خاصی هستند که در خواننده ضد و نقیض ایجاد می کنند. ویژگی مهم ادبیات اورول همواره امروزی بودن آن است. البته که ادبیات به واسطه ارتباط مستقیم با قوه تخیل می تواند همواره یک عنصر فعال در نظر گرفته شود، اما آنچه ادبیات این نویسنده انگلیسی را از دیگران منفک می کند پیش بینی وضع سیاسی در جغرافیای داستان خود است. مولف در داستان های «کتاب یا سیگار» در حال کشف گرایش سیاسی خود نیست بلکه در حال کشف چگونگی طرح آن برای خواننده است. این نکته به نظر من مهمترین ویژگی است که نویسنده های ایرانی باید آن را در نظر داشته باشند. عنوان این کتاب که از داستانی با همین نام گرفته شده است این فکر را برای هر خواننده ای ایجاد می کند که اگر من تنها یک انتخاب داشتم و می توانستم بین بهترین پاکت سیگار جهان یا کتابی تازه منتشر شده از یک نویسنده تازه کار را انتخاب کنم، کدام را بر می داشتم. این اولین مواجهه ای است که خواننده با این کتاب دارد. اما آیا مواجهه اول مهترین اتفاقی نیست که در زندگی مان می افتد؟ مولف خوب می داند که عنوان داستانش تا چه اندازه می تواند خواننده را جذب کند. اگر خوب به سیاست های انگلیسی دقت کنیم در میابیم جرج اورول به دلیل قرابت با اقشار پایین جامعه، مانند داستانی که آن را معرفی کردیم، از وینستون چرچیل، سیاست مدارانه تر می نویسند. او خوب می داند که برای تهییج خواننده نباید سراغ قدرتمندان اقتصادی رفت. بلکه باید نشان داد قدرتمندان اقتصادی چه بر سر فقرا می آورند. و قبل از آن باید نشان داد چگونه یک دوست و یا یک هموطن شما را فقیر می کند. فقر تنها از نظر اقتصادی نیست، فقر اجتماعی، فقر عاطفی و فقر در شعور از دیگر المان هایی است که در داستان های این مولف می توان یافت. خوانش ادبیات اورول به ما کمک می کند تا بفهمیم در چه شرایطی زندگی می کنیم.

چاپ شده در روزنامه هفت صبح دوشنبه ۱۴۰۰/۱۰/۱۳

نویسنده: علی رفیعی وردنجانی

نوشته کتاب یا سیگار | چرچیل ادبیات اولین بار در روزنامه اینترنتی برداشت بلند. پدیدار شد.