میچل ها در برابر ماشین ها / دوستت دارم پدر / انیمیشنی برای فردا

میچل ها در برابر ماشین ها به کارگردانی مایک ریاندا انیمیشنی است دلچسب و ضروری . همواره این نکته را در یادداشت های سینمایی تاکید داشته ام که انیمیشن از نظر نفوذ احساسی و تاثیر بر باور بیننده نسبت به جهان یک سر و گردن از سینما جلوتر است . در این انیمیشن مولف دنبال مسائلی رفته که این روزها از هر زمان دیگری برای بنیاد خانواده خطرناک تر است . روابطی که میان  دختر و خانواده شکل می گیرد آیینه ای است تمام قد از وضعیت خانواده در جهان تکنولوژیک امروزی .

انسان و ربات

مسئله اصلی و اساسی مطرح شده در انیمیشن «میچل ها در برابر ماشین ها» فضای مجازی ، بودن یا نبودن آن نیست . بلکه فاصله ای است که از نظر شناخت و شخصیت به وسیله تکنولوژی شکل می گیرد . فرزندان امروزی در برابر پدران و مادران از نظر شناخت جهان و ارتباطات یک سر و گردن قوی تر هستند . قوی بودن به معنای کامل بودن نیست . آنها بیش از هر زمان دیگری نیازهای عاطفی داشته و لزوم باور فرزندان و اعتماد به آنان اولین نکته ای است که هرجامعه ای را به سوی تمدن سوق می دهد . داستان این انیمیشن نبرد خانواده ای است که در آن پدر به واسطه تحصیلات کم ، نه لزوما دانشگاهی ، از درک فرزند ارشد خود ناتوان است اما از نظر غریزه پدر فرزندی المان هایی در خاطرات ، که به صورت یک ویدئو نمایش داده می شود ، دیده می شود که برای دختر شوکه کننده است . این که ما بعد از یک کشمکش عاطفی متوجه آن شویم که واقعا پدر یا مادرمان چگونه فکر می کنند می تواند کاتارسیس بالایی ایجاد کند . دختری که به سینما علاقه دارد ویدئوهای جذاب از خانواده اش تهیه می کند اکنون می خواهد با ترک خانه آینده خود را به شکل مهیج تری رقم بزند که … . در این انیمیشن می بینیم هوش مصنوعی ساخته شده توسط انسان کنترل جهان را در دست می گیرد و می خواهد با فرستادن انسان ها به ناکجا آباد زمینی زیباتر درست کند . نکته مهمی که مولف با آگاهی آن را بیان می کند این است که انسان نمی تواند بر اساس منطق یک ربات یا صفر باشد یا یک . انسان تنها موجودی است که در لحظه هم احساسی تصمیم می گیرد و هم منطقی اما ربات منطق خالص است . با منطق ربات نمی توان برای انسان ها آسایش فراهم کرد .

پدر نابغه

در انیمیشن «میچل ها در برابر ماشین ها» می بینیم که پدر هرچه سخت تر با تکنولوژی ارتباط برقرار می کند چرا که او یاد گرفته همواره فیزیکی با مسائل برخورد کند . اما برای اثبات آنکه از صمیم قلب دختر خود را دوست دارد به هر سختی که شده دخترش را در فضای مجازی دنبال می کند . پدر همواره برای فرزندان خود چه دختر و چه پسر یک نابغه و قهرمان است . اگر چه جایی در انیمیشن می بینیم که تکنولوژی به انسان خیانت می کند و از گفت و گویی کودکانه میان دختر و پسر خانواده استفاده می کند تا ارتباط آنان را خراب کند اما بخشش تنها انتظاری است که از یک انسان می توان داشت و بزرگترین درسی که این انیمیشن به کودکان می دهد عدم ترس در برابر بخشیده شدن توسط پدر و مادر ها است . از نظر روانشناختی ترس عدم پذیرش یا چشم پوشی از خطا توسط والدین بزرگترین عامل تخریب روانی کودک است . در این انیمیشن نادیده گرفته شدن این موضوع توسط پدر خانواده به اندازه ای دارای کمدی است که اصلا دیده نمی شود . نکته دیگر ایثار پدر برای خانواده است . پدری که با زحمت فراوان خانه ای چوبی می سازد و از آن خانه تنها تکه ای به یادگار می آورد در حال رساندن این پیام است که : لزوم و پایداری هر خانواده ای از خودگذشتگی و ایثار برای نسل های بعدی است .  در یک یادداشت ژورنالیستی نمی توان از همه ابعاد هنری یک اثر پرده برداشت اما باید به استفاده عالی و نمادین از سگ به عنوان نگهبان و حیوانی وفاداری اشاره کنم . این که ربات های اولیه نمی توانند تفاوت میان سگ و نان باگت را تشخیص دهند توجیه تکنولوژیک دارد . تفاوت عمده هوش مصنوعی و حیوانات عدم داشتن غریزه تشخیص است . در واقع نشان می دهد که برای ربات های سفید حیوانیت سگ به عنوان اهریمن تعریف نشده است در حالی که ربات های ویژه ای که برای محافظت از پردازش گر اعظم در این انیمیشن «pal»  ساخته شده اند دائم در حال بروزرسانی هستند . تماشای انیمیشن «میچل ها در برابر ماشین ها» به بیننده حالِ خوب عطا می کند که این روزها جامعه ما بیش از هر چیز دیگری به آن نیازمند است .

نویسنده : علی رفیعی وردنجانی